Należę do pokolenia, które propagandzie PZPR-owskiej poddane było od kołyski - w momencie powstania tej partii i przejęcia przez nią władzy liczyłem sobie 6 tygodni. Więcej – tak się nieszczęśliwie złożyło, ze nie miałem nigdy okazji wytknąć nosa za żelazną kurtynę i tym samym wystawić się na jakieś silniejsze oddziaływanie tamtejszych miazmatów, tak więc moje spojrzenie na świat kształtowało się tu, w Warszawie, pod okiem czuwających nade mną partyjnych specjalistów od wychowania, ideologii, propagandy i nauki, jestem przeto bardziej Polakiem niż Europejczykiem.

W tej sytuacji byłoby naiwnością przypuszczać, ze sączona mi przez 30 lat propaganda nie pozostawiła na mojej świadomości żadnego osadu, chociaż od dziecka sprawiałem trudności wychowawcze ze względu na dążenie do niezależności własnych sądów i decyzji. Walkę o tę niezależność, prowadzoną na bardzo rozmaitych poziomach, można by długo opisywać, obecnie chodzi mi głownie jednak o podkreślenie, ze nawet po tak istotnym doświadczeniu pokoleniowym, jakim był Marzec, który nieuchronnie musiał mnie zaprowadzić do XII Pawilonu mokotowskiego wiezienia, nawet jeszcze wtedy bylem głęboko przekonany, iż po stronie prześladującej mnie niesprawiedliwie władzy – znajdują się jakieś racje.

Sądziłem oczywiście, podobnie jak setki moich rówieśników, ze są to racje absolutnie niesłuszne, ze należy podjąć walkę o naprawę ustroju, który po październikowej odwilży znów popadł w „błędy i wypaczenia”.

Bylem najgłębiej przekonany, ze zaistniały stan rzeczy rychło ulegnie naprawie, ze dnie rządzącej ekipy, która „oderwała się od narodu” są policzone i grudzień roku 1970 nie był dla mnie w najmniejszej mierze zaskoczeniem; jesienią 1970 roku założyłem się nawet z pewnym studentem nauk politycznych o butelkę dobrej wódki, ze Gomułka nie dotrwa na swoim stanowisku do końca roku akademickiego.

(...) Nieopatrznie zdecydowałem się uczestniczyć w bardzo ważnym dla mnie porodzie, jakim było odsłonięcie pomnika poległych stoczniowców w Gdańsku. Chciałem tego pomnika jak tysiące innych i może nawet więcej niż tego wymagała statystyczna średnia dla jego powstania zrobiłem, ale na skutek uczestnictwa w tym porodzie mam do dziś w oczach bardziej ginekologię niż genealogię.

Może nie można było inaczej, może ten potworny ból, jaki sprawiała czelna obecność wczorajszych morderców pod pomnikiem ofiar, ten ból, jaki sprawiało zaparcie się przez obecnych dostojników kościoła najważniejszych dla mnie słów Chrystusa o krzywdzeniu maluczkich, ten ból, jaki sprawiało milczenie Wałęsy o prześladowaniach dotychczasowych prób uczczenia pamięci poległych – może to wszystko było ceną narodzin tego wspaniałego pomnika, który już zostanie w Gdańsku na zawsze. Może. Nie znam się na ginekologii historii.

Może alternatywą dla partyjno-kościelnej uroczystości mającej zademonstrować jedność, której nie ma, nie było i nie będzie, było tylko sekretarskie cięcie, krwawy zabieg na brzuchu Europy, którego skutków nikt nie potrafi przewidzieć? Może. (...)
Partia nie może pójść do Canossy. Do tego trzeba być naprawdę Cesarzem. Święty Piotr, opoka, na której zbudowano kościół rzymski, zaparł się Chrystusa nie raz, ale trzy razy. Obowiązkiem Wałęsy jest patrzeć w przyszłość, dla której ważne, że pomnik jest, a nie przypominać, ile razy aresztowano go za składanie kwiatów pod drugą bramą stoczni. A ja muszę tego nie rozumieć.

Zrozumieć racje cudze. Racje kościoła, gdy milczał w roku 1970 i nawoływał do pracy w sierpniu roku 80. Rozumiem. Nie można podsycać nastroju napięcia grożącego obcą interwencją, która utopi kraj we krwi. Proces rozumienia postępuje. (...) Jeszcze chwila i zrozumiem tych, którzy uznali, że kilka salw w tłum jest konieczne dla zapewnienia krajowi tak potrzebnego spokoju.

Do spokoju wzywają mnie biskupi, kardynałowie i Papież, do spokoju wzywa kierownicza siła narodu, której kierownictw nad sobą nigdy nie powierzałem, do spokoju wzywa mnie lider „Solidarności”. I wszyscy dbają, żeby ten spokój wyegzekwować. Straż porządkowa sprawdzi, czy nie niosę pod pomnik sztandaru. A nie wolno mi przynieść. Może byłaby na nim robotnicza krew? Księża przy gigantofonach będą śpiewać tak głośno to, co zostało ustalone, że mojego głosu i tak nie będzie słychać.

Na ten głos nie ma po prostu miejsca. Niepartyjny, niekościelny, niezwiązkowy. Porozumiano się, że mam być myślącą trzciną. Inaczej nie może być.

Ale i tak być nie może. Nie obowiązuje mnie polecenie partyjne, nie rozgrzesza kościelna absolucja. Będę iść, gdzie poszli tamci, do ciemnego kresu, po złote runo nicości, moją ostatnia nagrodę. Będę iść przeciw krzykowi gigantofonów wołających do siebie wzajem: „Godne i zbawienne” – godne – słuszne! Słuszne! Słuszne!