Czy godzi się zostawiać historię literatury historykom literatury? Nijak się nie godzi. To by było tak, jakby wybór obrazów do własnej sypialni pozostawić historykom sztuki. Na pewno zignorowaliby mój osobisty gust. Zawiesiliby płótna, które co prawda się nosi, ale nie można na nie patrzeć. Podobnie rzecz się ma z historią litera­tury.
Jan Walc jest felietonistą. To komplement, a nie przytyk. Dobrym prawem felietonisty jest pisanie w pierwszej osobie. Jest utwierdzenie i umocnienie własnego ja. To j a odmienia się na wszystkie sposoby: mi, mnie, dla mnie, według mnie. Jest to może grzech pychy i apodyktyczności, ale na pewno też oparcie sądów o jakąś osobę, dodanie im wiarygodności poświadczonego podpisu.
Prócz wysunięcia swojej osoby na pierwsze miejsce, drugim dob­rym prawem felietonisty jest zadawanie pytań, których nie zadają inni. Nie zadają ich sobie, bo boją się, że nie będą potrafili na nie odpowiedzieć. Że postawią ich w stan zażenowania. Jan Walc się nie żenuje.
A przecież stawia pytania o wielkie sprawy. Pyta na przykład, czym byśmy byli bez Mickiewicza. Autor odpowiada, że gdyby te pokolenia, którym przyszło uczyć się na pamięć „Do matki Polki” wychowywały się, na przykład, na „Ziemiaństwie polskim” Koźmiana, to by nas w ogóle nie było. Mickiewicz jest zatem dla polskiej kondycji i świadomości czynnikiem konstytutywnym: gdyby go nie było i nas by nie było. Autor stawia pytania ważne, a przede wszystkim pytanie oto, dlaczego Adam Mickiewicz pisał swoje utwory. I za każdym z dzieł wieszcza znajduje mniej lub bardziej przekonującą motywację.
We wstępie zwierza się z niechęci, jaką ma do uczonej mickiewiczologii. Nie potrafiła ona odpowiedzieć na zasadnicze pytania, jakie zwykło się stawiać tekstom. Jeśli nie potrafiła, Jan Walc miał do wyboru dwie drogi. Albo się na nią obrazić, albo ją zastąpić. I poszedł obiema.

„Daj mi rząd dusz! Tak gardzę tą martwą budową,
Którą gmin światem zowie i przywykł ją chwalić,
Żem nie próbował nawet, czyli moje słowo
Nie mogło by jej wnet zwalić”.

Spróbował i zwalił. Bo z Mickiewiczem jest tak, że choć tkwi na cokołach, służy do obalania. Przez niego odczytujemy naszą współczesność i takiego mamy Mickiewicza, na jakiego sobie zasłużymy. Na ten fenomen zwracał uwagę Janusz Majcherek w eseju o Dziadach twierdząc, że dramat ten jest lustrem, które odbija rzeczywistość. I nie tylko ten dramat tę rzeczywistość odbija.

To, że Jan Walc jest felietonistą widać nie tylko po sposobie stawiania sprawy. Widać to po wspaniałym, soczystym języku. „I poszli, szaleni, zażarci, choć im Mickiewicz mówił, że stumanieni, lecz mimo to nie było zwątpienia, dodawał sił wędrówki kres, wiara, że wbrew słowom poety zostanie po nich coś więcej niż głuchy, drwiący śmiech pokoleń.” Tyle ukrytych cytatów w jednym zdaniu, tyle grzybów w barszcz, to chyba polski rekord w tym względzie. Bo to i „Czerwone maki” (tego się nie tańczy) i „Pierwsza Brygada” (Powstań! Baczność!) i Borowski (kres wartości pokolenia AK). Ale przecież wszystkie te tropy polskiej kultury coś łączy. To Adam Mickiewicz. Powtórzmy za Stanisławem Catem-Mackiewiczem: „My wszyscy z niego”.
Dobrym prawem felietonisty jest zmuszać nas do myślenia. Do przewartościowań. Obawiam się jednak, że książka Architekt arki (proszę zwrócić uwagę na owo „r” drażniąco dzwoniące w tytule) nie spełni zadania, jakie autor przed nią postawił. Nie wywoła dyskusji o Mickiewiczu i nie zmusi polskich naukowców do odczytania na nowo jego twórczości. Uczeni w piśmie - najczęściej swoim - poloniści potraktują Jana Walca jako felietonistę, to znaczy człowieka, który w sposób niepoważny wypowiada swoje nie całkiem zrównoważone sądy. A jest odwrotnie.